Opereren in Ghana werkt relativerend

Opereren in Ghana werkt relativerend

Voor de tiende keer vertrok deze maand een team Nederlandse chirurgen voor negen dagen naar Ghana in West-Afrika om daar liesbreukoperaties uit te voeren. Onder hen twee chirurgen van ziekenhuis Tergooi: Nanette van Geloven en Eddy Hendriks. Zij gaan al jaren mee. ‘De regelgeving in Ghana professionaliseert, maar de omstandigheden in de kleine ziekenhuizen op het platteland zijn nog net zo slecht als tien jaar geleden.’

Het begon tien jaar geleden met drie chirurgen met een rugzak vol operatiematerialen die in een binnenlands ziekenhuis tientallen liesbreukoperaties uitvoerden. Zo herinnert Nanette van Geloven zich die eerste keer dat de Nederlandse tak van Operation Hernia naar Ghana ging. Naar papieren en registratienummers werd niet gevraagd. In Ghana was men allang blij dat er Nederlandse artsen kwamen om deze operaties gratis uit te voeren.

Blij zijn ze in het Afrikaanse land nog steeds met de komst van de Nederlandse artsen, maar zomaar binnenwandelen is er niet meer bij. ,,We moeten nu een pakket aan formulieren invullen, ons als arts laten registeren in Ghana en alle medicatie en materialen die we gebruiken, moeten gecertificeerd zijn. Vroeger gebruikten we hier een enkele keer gesteriliseerd muskietengaas als matje om een nieuwe liesbreuk op die plek te voorkomen. Het is namelijk van hetzelfde materiaal gemaakt als de officiële matjes die wij meenemen uit Nederland. Die zijn in Ghana niet voorhanden, muskietengaas wel, maar dat mag dus niet meer’, vertelt Eddy Hendriks.

‘Dit jaar wilde men ook dat we zeshonderd dollar per arts betaalden, soort administratiekosten, maar dat hebben we gelukkig kunnen voorkomen. We werken al gratis, in onze eigen tijd en met gesponsorde materialen.’

Flitsend

Die professionalisering is natuurlijk goed en noodzakelijk, menen beide Tergooi-chirurgen, tegelijk stokt die wel bij de stadsgrenzen van hoofdstad Accra. Hendriks: “Toen we daar het nieuwe, hypermoderne vliegveld afkwamen zagen we een flitsend reclamebord voor hartoperaties. Dat belooft wat, denk je dan, maar zodra je het binnenland ingaat is daar niets van terug te zien.”

‘In de ziekenhuizen waar wij komen is hooguit een basisarts aanwezig die alleen spoedoperaties en keizersneden uitvoert”, vult Van Geloven aan. “Veel apparatuur werkt niet of maar deels. De stroom valt meerdere keren per dag uit, zodat je jezelf moet bijschijnen met je mobiel. De airco doet het vaker niet dan wel, en dat bij veertig graden, en de juiste operatiematerialen en medicijnen ontbreken.’

Van Geloven en Hendriks zaten dit jaar voor de tweede keer met hun team van zes man in Bole. Een kleine plaats in het noorden van Ghana, een dag reizen vanaf Accra. Door onlusten eind vorig jaar, was er in het gebied een avondklok ingesteld. Na acht uur mocht je je niet meer op straat vertonen.

Militairen

‘Dat werd ons echter pas verteld toen wij op onze eerste dag iets na achten klaar waren met de operaties’, vertelt Hendriks droog. ‘Werden we op weg naar onze slaapplaats aangehouden door gewapende militairen. Gelukkig deden ze niet moeilijk.’

De twee artsen tonen foto’s van hun werk daar. Wachtkamers vol patiënten. ‘Er worden altijd meer mensen via de radio opgeroepen dan het team aankan.’ Een rommelige sterilisatieruimte, die materialen meer schoonmaakt dan steriliseert. Liesbreuken met uitstulpingen tot aan de knie en een operatiekamer met twee tafels waarbij het hoofd van patiënten rust op een pak verbandrollen. Van Geloven: ‘Bij gebrek aan anesthesisten en omdat anesthesie daar niet veilig is, gaat alles onder plaatselijke verdoving. Liggen die twee patiënten gewoon met elkaar te praten. Ondenkbaar in Nederland.’

Frustrerend

Het zestal opereerde in vijf dagen ruim honderd patiënten. ‘Dagen van twaalf uur. Iedere ochtend beoordeelden we welke mensen we wel en welke we niet konden helpen. Niet iedereen heeft een liesbreuk en we hebben niet de materialen om andere operaties te doen. Dat is ook niet ons doel daar. Soms is dat frustrerend. Dan vermoed je sterk dat iemand darmkanker heeft en dan weet je dat er niets mee gaat gebeuren. We konden ook amper communiceren met de mensen daar. Bijna niemand spreekt Engels.’

Toch denken Van Geloven en Hendriks er niet aan om met het werk te stoppen. ‘Het geeft heel veel voldoening en het werkt relativerend. In Nederland wordt zo’n 20.000 keer per jaar een liesbreukoperatie uitgevoerd. Een relatief simpele ingreep die doorgaans plaatsvindt op jonge leeftijd als er slechts een klein bobbeltje is te zien. In Ghana lopen mensen soms twintig jaar met deze aandoening door, met als gevolg enorme uitstulpingen in de lies. Mensen kunnen daardoor minder goed bewegen, soms niet meer werken. Darmen kunnen bekneld raken en afsterven. Voor die mensen en hun gezin betekenen wij een wereld van verschil.’

Stichting

Sinds 2017 is Operation Hernia NL een stichting met onder andere Nanette van Geloven en Eddy Hendriks in het bestuur. Van Geloven: ‘In 2009 gingen er drie artsen naar Ghana, inmiddels reizen we jaarlijks met zo’n vijftien man af. Dat vraagt meer organisatie. Het vinden van voldoende sponsoren, maar bijvoorbeeld ook het verzekeren van artsen voor medische aansprakelijkheid in Ghana.’

‘Deze jubileumeditie waren we met 25 man. Iedereen die in de afgelopen tien jaar is mee geweest, is opnieuw gevraagd om mee te gaan. Wij nemen altijd artsen in opleiding mee. Die leren veel van deze grote liesbreuken in moeilijke omstandigheden. Het opleiden van lokale artsen is ook een doel van de stichting, maar blijkt in de praktijk erg lastig. Materialen en capaciteit ontbreken. Vaak is er maar één basisarts aanwezig, dus geen chirurg, en enkele verpleegkundigen. Die hebben hun handen vol aan spoedbehandelingen en keizersneden.’

Operation Hernia is een non-profit organisatie, opgericht in 2005 door twee Britse artsen, die liesbreukoperaties in diverse landen ter wereld mogelijk maakt. In 2009 startte de Nederlandse tak, met uitsluitend operaties in Ghana. Voor meer informatie: www.operationhernia.nl

Dit artikel verscheen op 29 januari 2019 in de Gooi en Eemlander. Het is geschreven door Joyce Huibers en is met toestemming geplaatst op onze website.

E-mail nieuwsbrief