16 juni 2025
Even tanden op elkaar en doorbijten? Kaakfysiotherapeut Gerard Martijn raadt het af
‘De kauwspieren horen eigenlijk alleen te werken tijdens het kauwen’, vertelt kaakfysiotherapeut Gerard Martijn (38) van Tergooi MC. ‘Maar veel mensen houden ze de hele dag onbewust aangespannen. Dat leidt tot klachten die je leven behoorlijk kunnen beïnvloeden. Je kunt het vergelijken met een spierblessure. Als je fit bent en om de dag tien kilometer hardloopt, krijg je geen blessures. Maar ben je ongetraind en ga je ineens elke dag tien kilometer hardlopen, dan raken je spieren vermoeid en herstellen ze niet goed meer.’
Fascinatie
Martijn begon zijn loopbaan als algemeen fysiotherapeut. In Nieuwegein volgde hij de opleiding fysiotherapie, waarna hij zich in Utrecht specialiseerde als manueel fysiotherapeut. Zijn fascinatie voor het hoofd, de kaak en het aangezicht ontstond tijdens een keuzemodule van de opleiding. ‘Ik had echt een geweldige docent. Hij sprak met zoveel passie over dit vakgebied dat ik meteen wist: dit is wat ik wil doen. Ik zit nu in de afrondende fase van mijn specialisatie in orofaciale therapie aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Kaakfysiotherapie is daar een onderdeel van.’
Kaakfysiotherapie is een relatief klein vakgebied. ‘We zijn met ongeveer 170 specialisten in Nederland die zich specifiek richten op het hoofd, de hals en het aangezicht’, legt Martijn uit. ‘Ter vergelijking: van manueel therapeuten zijn er zo’n 2.500 tot 4.000.’ Die kleinschaligheid zorgt ervoor dat patiënten vaak pas na een lange zoektocht bij de juiste specialist terechtkomen.
Klikken
Toch ziet Martijn een positieve ontwikkeling. Steeds vaker herkennen huisartsen, tandartsen en kaakchirurgen dat kaakklachten ook fysiotherapeutisch aangepakt kunnen worden. ‘Vroeger ging men bij pijn in de kaak meteen naar de kaakchirurg’, zegt hij. ‘Nu wordt er vaker eerst gekeken of fysiotherapie verlichting kan bieden. Dat is een goede ontwikkeling, want we kunnen vaak veel betekenen zonder dat er een operatie nodig is.’
De klachten waarmee mensen zich melden, zijn verschillend, laat Martijn weten. ‘Soms is er sprake van pijn, soms hoor je geluiden zoals klikken of knakken, en soms kunnen mensen hun mond gewoon niet goed openen. De oorzaak ligt vaak bij het kaakgewricht of de spieren eromheen. In het gewricht zit een discus – vergelijkbaar met een meniscus in de knie – en als die verschuift, kunnen er problemen ontstaan.’
Kauwgom kauwen
Een verkeerd gelegen discus kan ertoe leiden dat de mond scheef gaat staan of zelfs helemaal niet meer open kan. ‘Dan spreken we van een ’locking’. Die mensen kunnen niet normaal eten, praten of tandenpoetsen. Dat zijn grote beperkingen in het dagelijks leven. Ga maar eens naar een hamburgerrestaurant, terwijl je je mond maar een klein stukje kunt openen, dat wordt best lastig.’
De oorzaken van een verschoven discus zijn uiteenlopend: van een val met de fiets of een sportongeval tot een tandartsbehandeling. Zelfs ogenschijnlijk onschuldige gewoontes, zoals langdurig achter de computer zitten, kunnen hun tol eisen. ‘Veel mensen zitten de hele dag gespannen met de kiezen op elkaar, vaak zonder het te merken. Dat vraagt continu spieractiviteit, wat op den duur leidt tot overbelasting. Mensen die bijvoorbeeld kauwgom kauwend dagelijks een uur heen en een uur terug moeten rijden naar hun werk, kunnen overprikkeling ervaren. Als daar nog andere stressfactoren bijkomen, stapelen de oorzaken zich op en kunnen de klachten langdurig aanhouden’, aldus de fysiotherapeut.
Botox
Zijn aanpak begint met een grondige intake. ‘Ik luister naar het verhaal van de patiënt, doe functieonderzoek en geef meteen uitleg. Soms kan ik tijdens het eerste consult al iets verlichten, soms zijn er meerdere behandelingen nodig. Meestal probeer ik via massage en ontspanningstherapie de spieren tot rust te brengen. Ik kijk niet alleen naar het ene spiertje, maar neem het hele functioneren van de patiënt mee. Klachten worden immers veroorzaakt door meerdere factoren: gedrag, omgeving en stress.’
Bij hardnekkige spanning kan botox een oplossing bieden, maar dat gebeurt alleen in combinatie met andere behandelingen. ‘Botox is geen ’quick fix’. Het werkt alleen als onderdeel van een breder behandelplan. We willen eerst begrijpen waarom iemand zulke klachten heeft. Pas als andere methoden niet werken, gebruiken we botox om de vicieuze cirkel te doorbreken.’
Plop-oefening
Toch houdt Martijn het liever bij ontspanningsoefeningen. ‘Ik geef bijvoorbeeld regelmatig de plop-oefening mee. Dan blaas je je wangen op als ballonnetjes en laat je de lucht ontsnappen met een ’plop’. Dat ontspant de kaak direct. Ook leer ik mensen zichzelf te masseren als ze met pijnlijke kaken wakker worden.’
Volgens Martijn ligt de grootste winst in zijn vakgebied in bewustwording – bij zowel patiënten als zorgverleners. Die bewustwording begint langzaam door te dringen in de medische wereld. ‘De samenwerking werkt twee kanten op. Soms komen patiënten eerst bij mij, en als ik denk: dit past niet bij wat ik doe, dan verwijs ik ze door naar de kaakchirurg. Maar andersom gebeurt het net zo goed, want als een chirurg ziet dat het geen operatief probleem is maar een spier- of functieprobleem, sturen ze de patiënt naar mij. Zo vullen we elkaar mooi aan.’
Wereld van verschil
Martijn hoopt dat huisartsen en tandartsen ook meer aandacht gaan besteden aan de mogelijkheid op kaakfysiotherapie als alternatief voor een behandeling van de kaakchirurg. ‘Er worden vaak verwijsbrieven gemaakt voor de kaakchirurgie, maar gelukkig kijken ze nu steeds vaker of ze chirurgie kunnen overslaan. Zo kunnen we mensen eerder en sneller helpen, en onnodige consulten bij artsen voorkomen. Er ontstaat langzaam een nieuwe stroomlijn, en dat maakt de samenwerking leuk.’
En hoewel het vakgebied klein is, is de impact groot. ‘Soms komen mensen bij me binnen die radeloos zijn van de pijn. Ik kan ze dan niet altijd volledig klachtenvrij maken, maar ik kan de pijn wel draaglijk maken. En dat betekent voor hen al een wereld van verschil. Dat maakt mijn werk zo mooi.’ Dus de volgende keer dat je op het punt staat om spreekwoordelijk ‘even op de tanden te bijten’, doe een plop-oefening, en laat je kaak maar lekker los.’
E-mail nieuwsbrief