Eikenprocessierups

meestgestelde vragen

26 juni 2022

Antwoorden op meest gestelde vragen over de eikenprocessierups
Eikenprocessierupsen verplaatsen zich in colonne

Antwoorden op meestgestelde vragen over eikenprocessierups

De eikenprocessierups is weer gesignaleerd in Nederland. Met het steeds warmere weer door voortgaande klimaatverandering neemt het aantal rupsen ieder jaar toe. De brandhaartjes van deze rups kunnen irritatie aan de huid veroorzaken. Maar ze kunnen ook klachten van de ogen, neus, keel of longen geven.

 

Wij vroegen dermatoloog Dr. Rutger van der Waal om antwoord op de meestgestelde vragen over huiduitslag die wordt veroorzaakt door de eikenprocessierups.

Waar komt de eikenprocessierups voor?

“De rups komt tegenwoordig overal in Nederland voor in eiken langs wegen en lanen. In bossen wordt de rups ook waargenomen, maar in mindere mate. Dit komt omdat hier meer natuurlijke vijanden van de rupsen leven, zoals de koolmees en de koekoek. Eikenbomen langs doorgaande wegen staan verder uit elkaar in open land waardoor de eikenprocessierups daar minder natuurlijke vijanden heeft en tot meer overlast kan leiden.”

Wat veroorzaakt het probleem?

“Het venijn van de eikenprocessierups wordt veroorzaakt door de honderdduizenden microscopisch kleine brandharen op de rups, die vanaf het derde larvestadium naast de normale beharing op de rups verschijnen. Ook de resterende brandhaartjes op de vervellingshuidjes in de nesten zijn een bron voor irritatie.”

Wat zijn brandhaartjes?

“Brandhaartjes zitten beiderzijds op de flanken van het achterste deel van de eikenprocessierups en zijn veel kleiner dan de overige beharing van de rups. Iedere eikenprocessierups heeft tot 700.000 brandharen. Deze kleine brandhaartjes hebben een lengte van 0,1 tot 0,3 millimeter en zijn alleen goed zichtbaar met een loep of microscoop.”

Komt dit probleem elk jaar in een bepaald seizoen terug?

“Ja, want de volwassen processievlinders verzamelen zich in augustus/ september rond eikenbomen om te paren en eieren af te zetten. De eitjes komen vanaf april of mei uit tegelijk met de ontwikkeling van de eerste bladeren en knoppen van de eiken als voedsel voor de rupsen. Alle rupsen in een eipakket komen tegelijkertijd uit. Er zijn vooral risico’s voor de gezondheid in de periode dat de eikenprocessierupsen brandharen krijgen (mei en juni) en bij de verdere verspreiding van deze brandharen uit de lege nesten (juli/ september) wanneer ze tot processievlinders zijn ontpopt. Deze natuurlijke cyclus komt elk jaar terug.”

Hoe kom je in contact met brandhaartjes?

“De microscopisch kleine brandhaartjes komen los bij het verpoppen van de rups. Er hoeft geen rechtstreeks contact met de rups te zijn om klachten te krijgen. De brandharen kunnen ook door de wind meegevoerd. Passerende wandelaars en fietsers komen zonder dit direct op te merken in contact met deze kleine haartjes. Blootstelling aan de brandharen kan plaatsvinden tot over een afstand van 500 meter vanaf de aangetaste bomen.”

Waarom geven brandhaartjes jeukende huidklachten?

“De brandhaartjes hebben weerhaakjes waarmee ze zich makkelijk vastzetten in de huid. Daar veroorzaken ze kleine ontstekingen. Die huidontstekingen manifesteren zich als kleine, rode huidirritaties of bultjes met hevige jeuk of branderig pijnlijke huidklachten. Deze klachten kunnen tot 2 weken aanhouden.”

Welke klachten kunnen de brandhaartjes nog meer geven?

“De brandharen dringen met hun weerhaakjes bij aanraking ook gemakkelijk in de huid, ogen en luchtwegen. De reacties kunnen van persoon tot persoon sterk verschillen. Als de haartjes in de ogen terechtkomen kan een pijnlijke ontstekingsreactie ontstaan. Inademing van de vrijwel onzichtbare brandharen van de eikenprocessierups kan ontstekingen of een allergische van de neus, keel of longen veroorzaken. Jeuk, loopneus en irritatie van neus en/of keel (met daarbij bijvoorbeeld slikklachten) kunnen binnen een paar uur ontstaan en tot wel 2 weken aanhouden. Indien vermijden niet mogelijk is kan bescherming van de luchtwegen worden overwogen zodat de brandharen zo min mogelijk worden ingeademd. Dit kan bijvoorbeeld door de neusgaten in te smeren met vaseline of bij opgelopen irritatie de neus met zoutoplossing te spoelen.”

Wat wordt er tegen de eikenprocessierups gedaan?

“Lokale overheden waarschuwen in de periode mei – juli vaak met borden en met linten gemarkeerde bomen voor aanwezigheid van de eikenprocessierups. Bij heftige rupsuitbraken worden de rupsen en de rupsennesten professioneel opgeruimd door de gemeente.”

Hoe kan je klachten voorkomen?

“Vermijd zo mogelijk elk contact met de rupsen en resten ervan, zoals met vrijgekomen brandharen en lege nesten. Probeer te voorkomen dat brandharen van de rups of van hun nest uw woning binnenwaaien als de eikenprocessierups in uw woonomgeving voorkomt. Zorg bij een bezoek aan een gebied met eikenprocessierupsen voor goede bedekking van de hals, armen en benen. Draag kleding met lange mouwen en lange broek.”

En als ik toch in contact ben gekomen met brandhaartjes?

“Ga na aanraking van de rupsen of mogelijk contact met de brandharen niet krabben of wrijven. Was of spoel de huid en ogen goed met water en was de kleding op 60 graden Celsius.”

Wat moet ik doen bij klachten?

“Jeuk en huidklachten verdwijnen in het algemeen binnen twee weken. Een neutrale vaselinecrème kan verlichting geven. Neem bij ernstige klachten contact op met uw huisarts. De jeuk en ontstekingsreactie kunnen eventueel worden verlicht met een ontstekingsremmende corticosteroïdcreme.”

Meer weten over de afdeling Dermatologie? Bekijk dan de afdelingspagina.

Deel dit bericht:

E-mail nieuwsbrief