25 augustus 2025
Onderzoek: helpt muziek tegen verwardheid na een operatie?
Maaike is verpleegkundige op de verpleegafdelingen Orthopedie en Traumatologie. Sinds kort is ze ook masterverpleegkundige. ‘Ongeveer de helft van mijn tijd sta ik aan het bed, de andere helft werk ik aan onderzoek en innovatie.’ Muziek is haar grote passie: ze speelt gitaar. Onlangs was ze nog zangeres op het personeelsfeest van Tergooi MC. ‘Dus toen ik muziek kon verbinden aan mijn afstudeeronderzoek, viel alles op zijn plek.’
Verwardheid na een operatie
Dat onderzoek richtte zich op patiënten van 65 jaar en ouder die met een gebroken heup in het ziekenhuis liggen. Na een heupoperatie krijgt gemiddeld één op de vijf van deze patiënten een delier: plotselinge verwardheid. ‘Een delier kan heel heftig zijn,’ zegt Maaike. ‘Patiënten weten soms niet of het dag of nacht is, herkennen hun familie niet of zien dingen die er niet zijn. Voor hun naasten is het ingrijpend om iemand zo te zien. En ook voor het zorgteam is het zwaar.’
Uitgelegd: wat is een delier?
Een delier is plotselinge verwardheid die zich in uren tot dagen kan ontwikkelen. Iemand is minder helder, begrijpt gesprekken minder goed en wisselt soms tussen onrust en teruggetrokken gedrag. Er kunnen ook problemen zijn met concentratie en geheugen, een verstoord slaapritme en soms hallucinaties.
Een delier kan verschillende oorzaken hebben. Het ontstaat vaak na een grote operatie, bij hart- of longproblemen of na een ongeluk, zoals een gebroken heup of een hersenschudding. Ook een infectie, een plotselinge verandering in medicijnen of omgeving, stress of angst kunnen meespelen. Verder zien we het soms bij mensen die weinig slapen, problemen hebben met de stofwisseling of last hebben van een hormonale disbalans. Ook van het drinken van alcohol kan iemand een delier krijgen, of door plotseling te stoppen met drinken. Ouderen hebben een grotere kans om plotseling verward te raken. Zodra de oorzaak wordt behandeld, trekt het delier meestal weg.
Het idee voor het onderzoek kwam van Maaikes begeleiders van het UMC Groningen. ‘Muziek kan stress verlagen en positieve emoties oproepen. Het is veilig, goedkoop en makkelijk toe te passen,’ zegt Maaike. Ze noemde haar studie PODIUM: PostOperatief Delier beInvloeden door Uitgekozen Muziek. Daarna wilde ze weten: werkt zo’n eenvoudige aanpak écht voor patiënten na een operatie?
Van Hazes tot klassiek
Maaike vergeleek twee groepen patiënten. De eerste kreeg de standaardzorg. De tweede luisterde twee keer per dag een half uur naar zelfgekozen muziek via een iPad met koptelefoon. ‘Sommigen kozen voor Hazes, anderen voor klassieke muziek of jazz. Die keuze lag helemaal bij de patiënt,’ vertelt ze. Het effect hield ze bij met de Delirium Observatie Schaal (DOS). Dat is een lijst die verpleegkundigen invullen om te zien of iemand tekenen van verwardheid heeft, zoals moeite met concentratie of niet weten waar hij is. Daarnaast gaven patiënten vóór en na het luisteren een cijfer voor hun pijnbeleving, waarbij een hoger cijfer meer pijn betekent.
De resultaten
De kans op een delier halveerde: van bijna 24% in de groep zonder muziek naar 11% in de muziekgroep. ‘Statistisch gezien viel het verschil net buiten de grens waarbij je zeker weet dat het geen toeval is. Maar dat maakt het effect in de praktijk niet minder belangrijk. Op de afdeling merkten we duidelijk dat mensen minder verward waren. En daar ging het juist om. Over de hele opnameperiode waren de pijncijfers in beide groepen gelijk, maar tijdens het luisteren zagen we verlichting: patiënten gaven op die momenten een lager cijfer voor hun pijn.’
Mooie momenten aan het bed
Tijdens het onderzoek ontstonden momenten die Maaike nooit zal vergeten. ‘Er was een patiënte die altijd naar jazz luisterde. Voor haar zette ik Dixieland-jazz op. En binnen een paar seconden zat ze met haar voeten te wiebelen in bed. Ze lachte en zei dat het geweldig was, maar eigenlijk niet handig, want ze wilde nu dansen en dat kon nog niet.’
Af en toe liep het mis, en juist dat leverde ook mooie momenten op. ‘Door een technische storing kreeg een patiënt die van klassieke muziek hield, onverwachts André Hazes te horen. In plaats van ergernis leidde het tot lachen en nieuwsgierigheid. En wat denk je? De volgende dag vroeg deze patiënt om Hazes!’
Muziek brengt verbinding
Maaike deed nog een belangrijke ontdekking: muziek doet iets bijzonders met het contact tussen patiënt en verpleegkundige. ‘Normaal vraag je: heeft u pijn, wilt u een pijnstiller? Nu begon het gesprek met: van wat voor muziek houdt u? Dat geeft meteen een andere sfeer en vaak ook ontspanning. Mensen gaan praten over mooie herinneringen, over dansavonden of bijzondere gebeurtenissen. Soms komt er een liedje voorbij dat iemand door een moeilijke tijd heeft geholpen. Je ziet iemands ogen oplichten en even zijn ze niet meer patiënt, maar gewoon zichzelf. Dat is voor mij net zo belangrijk als de cijfers in het onderzoek.’
‘Wat ik superfijn vond, is dat collega’s zeiden dat ook zij ontspanden door deze gesprekken. Dat wil ik verder onderzoeken: of muziek niet alleen patiënten, maar ook zorgverleners kan helpen. Er zijn namelijk meerdere onderzoeken die laten zien dat muziek stress en burn-outklachten kan verminderen. En dat is hard nodig, want helaas komt dat in de zorg nog steeds veel voor.’
Uitgelegd: wat is een masterverpleegkundige?
Een masterverpleegkundige is een hbo-verpleegkundige die een masteropleiding heeft afgerond en zich richt op verdieping, innovatie en leiderschap in de zorg. Ze combineren praktijk met wetenschap en verbeteren de kwaliteit van zorg.
Toekomstdroom
Muziek inzetten in de zorg is eenvoudig en goedkoop. ‘Een iPad, een koptelefoon en een playlist. Meer heb je niet nodig,’ zegt Maaike. Ze gelooft sterk in de kracht van muziek. ‘Muziek prikkelt veel verschillende gebieden in het brein. Het is dan alsof er in de hersenen overal lampjes aangaan, net als bij een kerstboom. Het kan mensen raken, troosten en energie geven. Eigenlijk is muziek ook een soort medicijn: het helpt mensen om zich beter te voelen.’
Maaikes droom is dat muziek een vaste plek krijgt in het ziekenhuis: niet alleen als iets leuks, maar als een belangrijk onderdeel van de behandeling en ter bevordering van het herstel. ‘Hoe mooi zou het zijn als we bij het opnamegesprek meteen vragen: van wat voor muziek houdt u? En dat die muziek dan al klaarstaat op de iPad op de kamer.’
Tot het zover is, heeft Maaike een tip: ‘Je kunt het nu al zelf doen. Zet via je eigen telefoon en een koptelefoon je favoriete muziek op als je hier ligt. Of regel het voor een naaste. Een half uur luisteren helpt al. Muziek kan écht het verschil maken!’
E-mail nieuwsbrief