Oogarts Fleurieke Verhagen over vuurwerk en oogletsel

Oogarts Fleurieke Verhagen over vuurwerk en oogletsel

‘Als je eenmaal hebt gezien wat vuurwerk met ogen kan doen, kijk je heel anders naar oud en nieuw. Elke knal voelt als een waarschuwing. Het maakt duidelijk hoe snel het mis kan gaan.’

Hoe kijk je naar de komende jaarwisseling?

‘Heel eerlijk? Ik vind het best spannend. Vorig jaar had ik dienst en dat is me niet in de koude kleren gaan zitten. Ik heb vorig jaar in de dagen rondom oud & nieuw meerdere jongeren gezien met vuurwerkletsel, waarvan er 3 onder narcose onderzocht en behandeld moesten worden. Dat wens je niemand toe. Als ik nu zie hoeveel vuurwerk er wordt verkocht, vaak met het idee om nog één keer goed te knallen voordat het vuurwerkverbod ingaat, dan houd ik mijn hart vast.’

Wat doet het met jou als arts om vuurwerkletsel te behandelen?

‘Het is heftig. Er is veel onzekerheid, omdat mensen met vuurwerkletsel vaak ook schade hebben aan de rest van het gezicht. Ze worden dan door meerdere artsen tegelijk behandeld. Ze hebben veel pijn. Soms zoveel dat we een oog alleen onder narcose goed kunnen beoordelen. Je weet nooit helemaal zeker of er niet meer schade is dan je eerst ziet. Zit er misschien toch ergens een scheur in het oog? Of is het “alleen” kruit dat je moet verwijderen? En zelfs dat is vaak een hele klus, omdat kruit zich door een chemische reactie invreet in het weefsel. Het is alsof je meerdere splinters moet verwijderen, maar dan in een oog. Het allerergste vind ik dat het letsel zo onnodig is. Dit had nooit hoeven gebeuren.’

Om wat voor verwondingen gaat het meestal?

‘Je ziet vaak een combinatie van verbranding, chemisch letsel door kruit en een harde klap door de knal. Soms komt er ook een scherp stukje in het oog terecht en ontstaat er een gaatje in de oogbol. Die harde klap kan veel schade veroorzaken: van een scheur in het hoornvlies of de iris tot vervroegde staar of een netvliesloslating. In het ergste geval is er zoveel schade dat we het oog moeten verwijderen. Dat is een trauma voor iedereen. Verbranding en chemisch letsel zijn ook gevaarlijk. Vaak duurt het even voordat je weet hoe het oog reageert op de schade en de behandeling. Het is daarom heel belangrijk om zo snel mogelijk al het kruit uit het oog te halen. Hoe korter het weefsel wordt blootgesteld, hoe groter de kans op herstel. Als de chemische verstoring te ernstig is, kan het hoornvlies blijvend troebel worden.’

Wie loopt het meeste risico: degene die afsteekt of de omstander?

‘Oogletsels ontstaan net zo vaak door vuurwerk dat iemand anders afsteekt als door je eigen vuurwerk. Vorige jaarwisseling was ongeveer 40 procent van de oogletsels veroorzaakt door vuurwerk van een ander. In andere jaren lag dat rond de 50 procent. Ogen worden dus even vaak geraakt door de pijlen van omstanders als door zelf afgestoken vuurwerk. Je hoeft zelf helemaal niets geks te doen om toch ernstig gewond te raken. Dat vinden veel mensen schokkend, want bij handletsels zie je juist dat dit vaker gebeurt als je zelf vuurwerk afsteekt. Wist je trouwens dat slechts 8 procent van de oogletsels door illegaal vuurwerk komt? Legaal vuurwerk kan dus net zo veel schade geven.’

Hoe goed herstellen je ogen na vuurwerkletsel?

‘Dat hangt sterk af van het letsel. Als de oogbol nog intact is en we het kruit snel kunnen verwijderen, goed spoelen en daarna regelmatig druppelen, is de kans groot dat het oog goed herstelt. Twee op de drie mensen herstellen uiteindelijk goed. Maar er blijft altijd een risico op blijvende schade. Dat kan direct of vrij snel ontstaan: zoals bijvoorbeeld staar, een netvliesloslating of een scheur in de iris. Het kan ook later optreden: door verbranding of chemisch letsel kan je hoornvlies blijvend troebel worden. Ook kan de oogdruk te hoog worden. Soms gebeurt dat direct, maar het kan ook pas jaren later ontstaan. Gelukkig herstelt de meerderheid van de mensen goed. Maar dat geluk heeft niet iedereen.’

Hoe ingrijpend kan blijvende oogschade zijn?

‘Van de 187 mensen met oogletsel afgelopen jaarwisseling hield een derde blijvende schade. Vijftien ogen waren zo beschadigd geraakt dat ze blind werden. Zes daarvan moesten zelfs worden verwijderd. De gevolgen voor het dagelijks leven kunnen groot zijn. Als beide ogen zijn aangedaan, kun je maatschappelijk blind worden. Maar ook schade aan één oog heeft invloed. Je dieptezien wordt minder. Dat merk je misschien niet meteen in het dagelijks leven, maar voor sommige beroepen is het een groot probleem. Denk aan piloot of chirurg. Oogletsel kan je toekomst dus echt veranderen.’

Wat kun je doen om oogletsel door vuurwerk te voorkomen?

‘Het allerbeste is om vuurwerk over te laten aan professionals. Als je toch in de buurt bent van vuurwerk, bescherm jezelf dan met een vuurwerkbril. Die helpt vooral tegen de klap of de inslag van een pijl, maar is geen garantie. Blijf daarom altijd op afstand en let op bij wind. En eigenlijk zouden kinderen geen vuurwerk moeten afsteken. Het voelt voor veel mensen normaal, omdat het al zo lang zo gaat. Maar als je ziet wat voor schade het kan geven, denk je daar toch anders over.’

Fleurieke Verhagen werkt als oogarts op de polikliniek Oogheelkunde en het Oogcentrum. Ze ziet veel patiënten op de poli en doet onder andere staar- en scheelziensoperaties. ‘Als oogarts ben je bezig met kwaliteit van leven. Pas als goed kunnen zien niet meer vanzelfsprekend is, besef je hoe belangrijk ogen zijn. Het is heel waardevol om daarbij te kunnen helpen.’

E-mail nieuwsbrief